ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

2. Ανάσταση ανθρώπων:

Την ιδέα περί συνεχίσεως του βίου υπό σωματική μορφή και μετά θάνατο βρίσκουμε παρά πολλούς λαούς τόσο της παλαιάς και των συγχρόνων εποχών, πρωτογόνους και πολιτισμένους, τόσο του παλαιού όσο και του νέου κόσμου. Συναφής δε προς την ιδέα αυτή τυγχάνει η παρατηρούμενη σε μερικά από τα θρησκεύματα (Αιγυπτίων, παλαιών Γερμανών, Μεξικανών, Περουανών κ.λ.π) αγωνιώδης μέριμνα περί διατηρήσεως του σώματος, τουλάχιστον των οστών από της αποσυνθέσεως.

Αλλά όμως πάσα μετά θάνατον σωματική επιβίωση δεν είναι ταυτόσημος προς την πραγματική, σωματική εκ νεκρών ανάσταση, αν και δεν είναι πάντοτε εύκολος η αυστηρή μεταξύ της πραγματικής και μη πραγματικής σωματικής αναστάσεως διάκριση. Πολύ λιγότερο πρέπει να ταυτίζεται προς την πραγματική σωματική ανάσταση ή σε μερικές μυσταγωγικές τελετές πολλών πρωτόγονων λαών, μάλιστα δ’ επί αυστραλιανού, πολυνησιακού και μελανησιακού, αμερικανικού και  αφρικανικού εδάφους, ακόμη δε και σε αυτά τα παλαιά θρησκευτικά μυστήρια επικρατούσα ιδέα περί πνευματικού θανάτου και πνευματικής αναγεννήσεως των προσήλυτων, ως και η ιδέα περί μετεμψυχώσεως. Περί πραγματικής δ’ εκ του τάφου αναστάσεως ανθρώπων πρόκειται στη θρησκεία των Κελτών, κατά κάποια δε μαρτυρία και στη θρησκεία των αρχαίων Πρώσσων. Η ιδέα αυτή ήταν επίσης γνωστή παρά τους παλαιούς Αιγυπτίους, παρά τους οποίους η πίστη αυτή, και δηλαδή η πίστη εις ανάσταση των νεκρών ευθύς μετά τον θάνατον και ατομική, ζωογονήθηκε δια της πίστεως εις την ανάσταση του Οσίρι. Επίσης δε την ιδέα αυτήν απαντούμε αρκούντως αναπτυγμένη και στον Παρσισμό, με την διαφορά ότι ενταύθα η ανάσταση των νεκρών προσδοκάται ως  συνολική και τοποθετείται στο τέλος των αιώνων και ακριβέστερα θα λέγαμε στο τέλος των 12000 ετών, όταν οι νεκροί θα εγερθούν για να υποστούν την κρίση. Παρά δε τους παλαιούς Έλληνες ήταν μεν ευρύτατα διαδεδομένη η πίστη στην ζωή μετά θάνατο, ως και η περί μετεμψυχώσεως ιδέα αλλά όχι και η πίστη στην σωματική εκ νεκρών ανάσταση, ήτις ήταν, ως φαίνεται, ακατανόητος σε αυτούς. Έτσι εξηγείται ο κατά του αποστόλου Παύλου χλευασμός των επί του αθηναϊκού Αρείου Πάγου λογίων ακροατών αυτού επί του ακούσματος «ἀναστάσεως ἐκ νεκρῶν» (Πράξεων Αποστόλων Ιζ΄ 31). Την πίστη στην σωματική των νεκρών ανάσταση βρίσκουμε τέλος στους Εβραίους, παρά τους οποίους, αμυδρότατη κατ’ αρχάς ούσα, απέβαινε με τον χρόνο σαφέστερη. Η κατά τους παλαιοτέρους χρόνους πίστη στην προς τον Θεό ανάληψη εκλεκτών τίνων αυτού ανθρώπων, όπως του Ενώχ (Γενέσεως ε΄ 21 εξ.) και του Ηλία (Δ΄ Βασιλειών β΄) δεν είναι μεν όλως άσχετη προς την σωματική ανάσταση, δεν πρέπει δ’ όμως και να συγχέεται προς αυτήν.

Πρώτοι δε οι προφήτες ήδη προ της αιχμαλωσίας ανέπτυξαν την ιδέα αυτή, και δηλαδή ο Ησαΐας (κεφ. κδ΄ - κζ΄) και ο Ιεζεκιήλ, έπειτα δε διάφοροι ψαλμωδοί (ψαλμοί ιε΄, ιστ΄, οβ΄), ο συγγραφεύς της βίβλου του Ιώβ (ιθ΄ 25 εξ.) και μάλιστα ο Δανιήλ, ο οποίος εξαγγέλλει γενική ανάσταση, δικαίων τε και άσεβων (ιβ΄, 1 κ. έ. και βραδύτερα ο συγγραφεύς του Β΄ βιβλίου των Μακκαβαίων (ζ΄ 9 και ιβ΄ 43). Την ιδέα αυτή βρίσκουμε περαιτέρω αναπτυσσόμενη στη ψευδοαποκαλυπτική γραμματεία (μάλιστα παρά Βαρούχ, Δ΄ Έσδρα, Ενώχ) ως και στη Ραββινική. Ο μεταγενέστερος λοιπόν Παλαιστίνιος ιουδαϊσμός, εξαιρέσει των Σαδδουκαίων (πρβλ. και Μάρκου ιβ΄ 18 εξ., Πράξ. Αποστ. κγ΄ 6-8), μάλιστα δε οι υπό την επίδραση του φαρισαϊσμού διατελούντες κύκλοι, προσδοκούσαν ανάσταση νεκρών μέλλουσα να γίνει προ της κρίσεως, του ελληνίζοντος ιουδαϊσμού της διασποράς αντ’ αυτής πιστεύανε στην αθανασία της ψυχής. Και προς μεν την διδασκαλία της Παλαιάς Διαθήκης περί αναστάσεως των νεκρών σχετίζεται η χριστιανική διδασκαλία (περί της οποία βλ. κατωτέρω)·  εκ δε της ιουδαϊκής και χριστιανικής εσχατολογίας ηρύσατο την ιδέαν αυτή και ο Μωάμεθ, περί της σχετικής διδασκαλίας του οποίου ο λόγος στο υπ’ αριθ. 76 σούρε του κορανίου.

Τέλος ως προς τις ρίζες τής ούτως ευρέως παραδεδομένης πίστεως στην σωματική των νεκρών ανάστασης σημειώνουμε, ότι αυτές αναζητούνται μεν συνήθως στην θέα της νεκρουμένης και αναζωογονούμενης φύσεως, και των δυόντων και πάλι ανατελλόντων αστέρων, ως και στη παρατήρηση του πολλή εξωτερική ομοιότητα προς τον θάνατον εμφανίζοντος ύπνου, ανομολογείται δ’ όμως υπό ειλικρινών θρησκειολόγων, ότι η τελεία διακρίβωση των ριζών τούτων είναι δυσκολότατη και ήκιστα ασφαλής. Όθεν,  ειμή τι άλλο, τουλάχιστον η ομολογία αυτή επιτρέπει εις ημάς να θεωρήσουμε και την ούτως ευρέως διαδεδομένη ιδέαν αυτή ως λείψανο πανάρχαιας και πρωτογόνου θείας αποκαλύψεως, ώσπερ και την ιδέα περί αρχεγόνου μακαριότητας και μετέπειτα πτώσεως του ανθρώπου, περί ζωής μετά θάνατον κ.τ.τ., σπέρματα αναπτυχθέντα υπό το φως της θείας αποκαλύψεως στην Παλαιά και μάλιστα στην Καινή Διαθήκη.

Βιβλιογραφία

01.A. C. Clemen Das. Ieben nach dem Tode im Glauben der Menscheit 1920.

02. Bertholet και Procksch στην λέξη Auferstehung des Menschen (I και ΙΙ) εν Religion in Geschichte und Gegenwart 1927.

03. Ed. Konig, Geschichte der alttestamentl. Religion ⁴ 1924

κ.π.α.

Πηγή: Π.Ι. Μπρατσιώτης, Καθηγητής της Βιβλικής Ιστορίας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Δ΄, σελ. 578