Επίδραση του πρωτογόνου μυστικισμού παρατηρούμε και στην θρησκεία των Θρακών. Οι λάτρες του
Διονύσου, καταλαμβανόμενοι από της επί της ζωής χαράς και δια
μεθυστικών ποτών και μανιακών χορών ενισχυμένοι, πίστευαν ότι είναι ένθεοι, πλήρεις του θεού και ενδύονται ενδύματα παρεμφερή προς τα των ακολούθων αυτού ή οικειούνται το ίδιον αυτού όνομα. Την μετ’ αυτού κοινωνία πίστευαν επίσης ότι κατορθώνουν καταβροχθίζοντας ωμά κρέατα ζώων, τα όποια συμβόλιζαν τον κατ’ αρχάς
θηριόμορφο θεό. Το φαινόμενο τούτο επανευρίσκουμε παρά τους
Έλληνες, μεταξύ των όποιων διαδόθηκε η θρησκεία του
Διονύσου δια της καθόδου των Δωριέων. Η διάδοση εν τούτοις αυτής δεν υπήρξε ευρεία. Η δευτέρα εισβολή των θρακικών μυστηρίων οδήγησε στην ίδρυση θρησκευτικών θιάσων, των
ορφικών. Κατά την διδασκαλία της αιρέσεως ταύτης, η πολλότητα των όντων αιτία έχει την αμαρτία· σκοπός δε της Ιστορικής εξελίξεως είναι η επιστροφή στην μία θεία ουσία. Την επιστροφή όμως ταύτη βιώνει από τώρα ο μύστης δια της
εκστάσεως. Υπό την επίδραση της θρησκείας του
Διονύσου και των ορφικών μυστηρίων αναπτύσσεται στην Ελλάδα φιλοσοφικός μυστικισμός. Τούτον επεξεργάζονται εν πρώτα οι προ του Σωκράτη φιλοσοφήσαντες στην περί ενός και παντός διδασκαλία· Ο
Πλάτων συνδυάζει αυτόν προς την θεωρία των Ιδεών, οι
Στωικοί προς την περί λόγου
πανθεΐζουσαθεολογία, στον δε
νεοπλατωνισμό και στην θεολογία των
μυστηριακών θρησκειών προσλαμβάνει ποικίλας νέας μορφές. Οι
Έλληνες δημιούργησαν τον εν εαυτό απαρτισμένο κόσμο, στον οποίο ύλη, ψυχή και πνεύμα διεισδύουν αλλήλα, και έθεσαν σε αυτό τον άνθρωπο ως κάτοπτρο του μακρόκοσμου τούτου ως μικρόκοσμο που περικλείει εν εαυτό τα στοιχεία εκείνα του μακρόκοσμου. Διά τούτο πιστεύουν ότι είναι εις αυτόν δυνατόν δι’ απαλλαγής από του γήινου στοιχείου να υψωθεί μέχρι της ψυχής του κόσμου και εντεύθεν να εξαρθεί μέχρι του πνεύματος, τ. έ. διά μυστικής τίνος κλίμακας, όπου η ψυχή ανέρχεται βαθμηδόν μέχρι του πνεύματος, συγκεντρώνεται σε εαυτήν και αποπνευματούται. Εκτός τούτου δίδαξαν την γέννηση του κόσμου εκ μιας πρωταρχικής αρχής, δηλαδή αφού αναπτύχθηκε σε κόσμο επανέρχεται πάλι σε εαυτήν, ιδρύοντας έτσι τον συνεπή σε εαυτόν Μονισμό και
Πανθεϊσμό. Μετά της διδασκαλίας δε ταύτης συνέδεσαν την περί
μετεμψυχώσεως θεωρία οργανικά, ως και την περί αιωνίας επιστροφής και ανακυκλώσεως των όντων. Και αυτή η περί καθολικής συμπάθειας ιδέα, ιδία δε η περί συγγενείας και συμπάθειας ψυχής και αστέρων, κατάγεται εκ της ελληνικής φιλοσοφίας, διαμορφωθείσα προ πάντων από του
Ποσειδωνίου. Προς τούτοις μετά της ιδίας εκείνης αναπτύξεως και της εις την πρώτη αρχή επιστροφής του κόσμου συνδύασαν μυστικοπαθή μεταφυσική της Ιστορίας, κατά την οποίαν η ιστορία αποτελεί κύκλο, όστις άρχεται από των χρυσών χρόνων, ίνα δια της καταπτώσεως και της παρακμής επαναφέρει τον άνθρωπο στο αρχικό σημείο. Την επαναφορά δε ταύτη πιστεύουν ως απολυτρωτικό έργο, δια του οποίου δίδεται στον αγωνιζόμενο άνθρωπο η ορθή προς τα άνω κατεύθυνση. Τέλος δια της όλης ταύτης φιλοσοφικής επεξεργασίας του μυστικισμού εξευγένισαν τις περί μυστικής ενώσεως πρωταρχικός παραστάσεις των ελληνικών μυστηρίων, αντικαταστήσαντες τα τελετουργικά έθιμα δια της
εκστάσεως της δια φιλοσοφικών μέσων κατορθωμένης και ερμηνεύσαντες αυτά ως συμβολίζοντας την ένωση της ανθρώπινης ψυχής μετά του θείου. Κι ως ορθά παρατήρησαν, όλη η εικονική γλώσσα του δυτικού μυστικισμού, από του ψυχικού σπινθήρα του Έκαρτ μέχρι του νυμφίου της ψυχής των ευσεβιστών, είναι, δημιούργημα της μυστικίζουσας ελληνικής φιλοσοφίας. Η επίδραση αυτή εξικνείται μέχρι των μυστηρίων της
Ίσιδας και του
Μίθρα (βλ. λ.
μυστηριακές θρησκείες). Ιδίως αναπτύχθηκε και διαμορφώθηκε ο μυστικισμός αυτός στην
νεοπλατωνική φιλοσοφία. Σε αυτή εξαίρεται ήδη ισχυρά η ιδέα, ότι ο άνθρωπος δεν θεώνεται, δεν συγχωνεύεται μετά της θεότητας το πρώτον μετά θάνατον, αλλ΄ ήδη κατά την διάρκεια της επιγείου ζωής. Ο
Πλωτίνος έλαβε πείρα της μακαριότητας αυτής κατά τα εξ έτη, κατά τα οποία αναστρέφονταν μετ’ αυτού ο
Πορφύριος. Αυτός δε πάλι καυχιέται ότι έτυχε των αυτών, αν και αργά και σε προβεβηκυία ηλικία. Ο
Ιάμβλιχος τέλος ο οποίος εχρήτο και τη
θεουργία, διηγείται σε εμάς περί μυστικών ενώσεων και περί των εξαιρετικών ικανοτήτων, τις οποίες προσεκτώντο οι θεοφόροι που διατελούσαν σε αυτή την κατάσταση. Δια της αλληγορικής ερμηνείας του
Φίλωνος ο μυστικισμός αυτός της ελληνικής φιλοσοφίας υπεμβάλλεται στα βιβλία της
Παλαιάς Διαθήκης και έτσι εισδύει στους κύκλους των ελληνιστών Ιουδαίων και δι’ αυτών και στον
Χριστιανισμό. Τα εν τούτω εισφρήσαντα στοιχεία του ελληνικού μυστικισμού χρησιμοποιούνται υπό της Γνώσεως προς συγκρότηση και δι’ αυτών του μεγαλοπρεπούς όσον και πολυδαιδάλου οικοδομήματος αυτής. Τέλος δια της συγκροτήσεως της χριστιανικής θεολογίας τη βοήθεια των μέσων της ελληνικής φιλοσοφίας, η οποία ήταν εμποτισμένη, ως είδαμε, υπό του μυστικισμού, τα στοιχεία ταύτα πληθαίνονται, ίνα οδηγήσουν τέλος στην γέννηση του χριστιανικού μυστικισμού, στον οποίο μεταβαίνουμε, αφού όμως προηγουμένως πούμε λίγες λέξεις περί του ιουδαϊκού και του ισλαμικού μυστικισμού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου