Ο όρος «δαίμων» στην ελληνική γλώσσα δεν είναι βεβαίως ισοδύναμος, προς τον όρο θεός, δεν απέχει όμως πολύ από αυτόν και είναι σύγχρονος όρος αρχαιότερος, όπως και οι δαίμονες είναι αρχαιότεροι των θεών. Με τις νεότερες ιδέες περί δαιμόνων, αυτοί έγιναν πονηροί από την στιγμή που εκτελούσαν τα αντίθετα με τους θεούς, οι οποίοι με τον καιρό αποβάλλουν το δαιμονικό και φοβερό και γίνονται ηθικά όντα. Από αυτή την αντίθεση γεννήθηκαν οι πολλαπλοί μύθοι περί της μεταξύ των θεών και δαιμόνων πάλης κατά την οποία νικητές αναδεικνύθηκαν οι θεοί και οι δαίμονες έγιναν υποτελείς τους. Ως τέτοιοι πιστεύονται ως όντα μεσάζοντα μεταξύ θεών και ανθρώπων, όπως φαίνεται και στις ανώτερες θρησκείες, των οποίων τους θεούς εξύψωσαν θεολόγοι και ποιητές. Στην μονοθεϊστική θρησκεία, όπου εξαίρεται το μεγαλείο και η παντοδυναμία του Θεού, οι δαίμονες εκπίπτουν ακόμη περισσότερο, καθιστάμενοι ολωσδιόλου πονηρά όντα και ταυτιζόμενοι με τους ψευδείς θεούς της ειδωλολατρίας, τους οποίους οι θρησκείες αυτές δεν αρνούνται εντελώς. Υπό την έννοια αυτή καλούνται και δαιμόνια.
Σε δαίμονες, πνεύματα και αγγέλους, οι οποίοι δεν είναι πάντοτε, ακόμη και στον Χριστιανισμό, αγαθά όντα, αλλά και ηθικώς αδιάφορα και αντίθετα πολλές φορές, πίστευαν όλοι οι λαοί της αρχαιότητας και δημιουργείται γύρω τους πλούσια και λίαν εκτεταμένη μυθολογία. Μετά την αιχμαλωσία του Ιουδαϊσμού, ιδίως από τα μακαβαϊκά χρόνια, αποκτούν εξαιρετική δύναμη επί της θρησκευτικής συνειδήσεως, αποβαίνουν άρχοντες του κόσμου, κοσμοκράτορες, επίτροποι των λαών, προ πάντως κύριοι των αστρικών κόσμων, βεβαίως όχι χωρίς και την επίδραση της βαβυλωνιακής και περσικής θρησκείας, αλλά πρώτα από εσωτερικούς λόγους. Στους Πέρσες είναι γνωστή η σημασία του Αμεσάς Σπέντας, δια των οποίων κυβερνά τον κόσμο ο Ωριμάσδης, και αποτελεί σύστημα τάξεων και όντων αρχηγών των Γιατσατάς, οι οποίοι πάλι είναι επόπτες των τεσσάρων στοιχείων, όπως και των ημερών, των μηνών και των ωρών. Στην στρατιά αυτή των αγαθών δαιμόνων αντιτίθεται σμήνος πονηρών δαιμόνων των Αρειμάν, του θεού του σκότους, και ο αγώνας μεταξύ των δύο στρατιών αντικατροπτίζεται και επί της γης, όπου οι άνθρωποι του σκότους αγωνίζονται προς του φωτός. Στους Έλληνες η δαιμονολογία, αποτελεί τμήμα της φιλοσοφίας στα συστήματα της παρακμής που έχουν θρησκευτικό χαρακτήρα.
Ιδιαίτερα με τους δαίμονες ασχολήθηκαν οι στωικοί, από τον Χρύσιππο μέχρι του Ποσειδωνίου ως και οι εκλεκτικοί και οι νέοι πυθαγόρειοι . Ο Χρύσιππος δεν δέχονταν μόνο αγαθούς δαίμονες αλλά και πονηρούς, που ήταν οι κολαστές επί των ανόσιων και αδίκων ανθρώπων. Η θεωρία δε του Ποσειδωνίου είχε μεγάλη επιρροή στους επόμενους αιώνες. Εκ του Οκέλλου μαθαίνουμε ότι στον Ουρανό κατοικούν οι θεοί, στην γη οι άνθρωποι και στον μεταξύ χώρο (μετάρσιο) οι δαίμονες. Ο Τιμαίος ο Λοκρός νομίζει ότι εις τους δαίμονες, παλαμναίους και χθονίους έχει τεθεί η διοίκηση του κόσμου. Αυτοί θεωρούνται κηδεμόνες του κάθε άνθρωπου, πόλεων και ολόκληρων ανδρών, το οποίο βεβαιώνεται από τον νεοπλατωνικό Πορφύριο στον γνωστό του σύγγραμμα «Ποιμάνδρης» που αποτελεί μέρος της γραμματείας του Ερμή του Τρισμέγιστου. Σε αυτό μεταξύ άλλων διαβάζουμε «Ὁ δημιουργὸς ἐδημιούργησε διοικητάς τινας ἑπτά, ἐν κύκλοις περιέχοντας τὸν αἰσθητὸν κόσμον καὶ ἡ διοίκησις αὐτῶν εἱμαρμένη καλεῖται». Το χωρίο αυτό βεβαιώνει και την επήρεια σαφώς της αστρολογία που κατά τους Αλεξανδρινούς χρόνους συνεπέφερε και την διάδοση ότι οι πλανήτες είναι έμψυχα όντα πίστεως, αρχή της οποίας βρίσκει κανείς στην ελληνική φιλοσοφία και ιδίως στον Πλάτωνα. Με αυτήν την πίστη συνδυάζεται και η άλλη πεποίθηση ότι δηλαδή η τύχη του ανθρώπου ορίζεται από τις συνόδους των πλανητών ιδίως προς την θέση τους με το ζωδιακό κύκλο, και στηρίζεται στην συμπάθεια των μερών του κόσμου προς άλληλα ένεκα της εσωτερικής τους συγγένειας. Η δαιμονολογική αυτή δοξασία ριζώνει τόσο βαθιά στους ψυχές των ανθρώπων ώστε ο Χριστός τον Β' αιώνα μ.Χ. να θεωρείται ως λυτρωτής από την ειμαρμένη, δηλαδή ως λυτρωτής από την δουλεία αυτών των κοσμοκρατόρων δαιμονίων. Κατάλοιπα αυτής της πίστεως βρίσκονται εις τον Καζαμία και σε παραμύθια όπου βρίσκουμε το «στοιχειὸ» και το «τελώνιον»
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες υποστηρίχτηκε ότι η δαιμονολογία είναι γέννημα θρέμμα της ψυχολογικής υπόστασης του ανθρώπου. Κατά τα πορίσματα έρευνας αυτές οι παραστάσεις οφείλονται σε βιώματα εις την φύση, σε εντυπώσεις, τα όνειρα (εφιάλτης ενύπνια), της ασθένειας της παραφροσύνης και της εκστάσεως. Έτσι εξηγήθηκαν οι σκανδιναβικοί Τρόλλ, οι βαβυλωνιακοί Ουτουκκού, οι μωαμεθανικοί Δσινναι, ο Daemon meridianus η Έμπουσα, η Λαμία, εν γένει το φαινόμενο του πολυδαιμονισμού της πληρώσεως των πάντων υπό δαιμόνων.
Βιβλιογραφία
1. Cumont, Les Anges du paganisme στο «Revue de l’ histoire des religions», τ. 36 1915
2. Wundt, Volker psychologie, τ. 4 (γ΄, έκδ. 1920),
3. Ν. Λούβαρι, Η εις πνεύματα πίστις κατά τους περί Χριστόν Χρόνους
Πηγή: Ν.Ι. Λούβαρης, Καθηγητής της Εισαγωγής και της Ερμηνείας της Καινής Διαθήκης στο Εθνικό Πανεπιστήμιο, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 8, σ.σ. 816 -818
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου