Ινδός Ασκητής. (Γλυπτό έργο του 2ου ή 3ου μ.Χ αιώνος στην Γανδάρα των Ινδιών) (Πηγή: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ε΄, σελ. 824)
Κατά την απογραφή του 1901 ευρέθησαν περί τα 5 εκατομμύρια Σανδού. Υπάρχουν δε ενταύθα πολυάριθμοι ασκητικοεπαιτικές αιρέσεις ή τάγματα Σανδών. Ο μέγιστος αριθμός τούτων ανήκει στον τύπο των Σαϊβιτών, των οποίων κύριος προστάτης θεωρείται ο Σίβα. Στον σιβιτικό τύπο ανήκουν οι Νταντίν, οι Σαγγυασίν, οιΒραχμαχαρίν, οι Αγκαρίν, οι Γυογκίν, οι Παραμαχάμσα, οι Αγκαρίν και οι Λιγγαΐτ. Έκαστη δε πάλι των αιρέσεων τούτων υποδιαιρείται σε διαφόρους διακλαδώσεις. Πάσες οι αιρέσεις αυτές διακρίνονται μεν απ’ αλλήλων στις λεπτομέρειες εθίμων τινών κλπ., έχουν όμως και κοινά γνωρίσματα. Έτσι πάντες οι Σανδού φέρουν μικρό επαιτικό δίσκο, σταμνίο ύδατος, συνήθως δε και ράβδο, ως και κομβολόγιο εξ ελαιοκάρπων ή άλλης ύλης δια τις προσευχές ή την απαγγελία διαφόρων ιερών κειμένων. Οι ασκητές αυτοί, ακτήμονες όντας, ζουν κυρίως εξ ελεημοσυνών, τις οποίες λαμβάνουν συνήθως περιερχόμενοι και επεταιώντας. Άξιο δε σημειώσεως, ότι μόνον μετά το γεύμα επιτρέπεται να επαιτούν, ίνα κοινωνήσουν μόνον των υπολειμμάτων της τραπέζης. Κοιμούνται δε κατά γης και γενικά υποβάλλονται σε ανήκουστους και απίστευτους, αλλ’ από αξιόπιστων αυτοπτών περιηγητών πιστοποιούμενες, αυτοκακώσεις, δι’ ων επιδιώκεται η απομάκρυνση του πνεύματος από των εξωτερικών πραγμάτων, η ψυχική αυτοπερισυλλογή, η αγιοσύνη και η σωτηρία. Τοιαύτα δε βασανιστήρια, στα οποία υποβάλλουν εαυτούς οι ασκητές και δι’ τα οποία αυτοί αποκτήσουν στην Ινδία φήμη όχι μόνον αγίων, αλλά και θαυματουργών, είναι η επίσχεση της αναπνοής, η παρά φύση στάση του γυμνού πολλάκις και διά τεχνητού χρώματος κεχρωματισμένου σώματος αυτών, μάλιστα δε το λεγόμενο σαρασαγιά ή καντακασαγιά, όπερ είναι ακιδωτή κλίνη, τ. έ. σανίδα φέρουσα σιδηρούς ήλους, εολι της οποίας κάθεται ή κατακλίνεται ο ασκητής και την οποία υποτίθεται, ότι δεν πρέπει να εγκαταλείπει ούτε την νύκτα ούτε την ημέρα, ακόμη δε και το λεγόμενοουρδβαρμπάχου, τ. ε. η ύψωση της ετέρας ή και αμφοτέρων των χειρών ύπερθεν της κεφαλής και η σε αυτή στάση διατήρηση αυτών μέχρις ότου αποξηρανθούν ή γίνουν ατροφικές, οπότε οι ασκητές έχουν ανάγκη της διά ξένων χειρών διατροφής. Μερικοί επιδεικνύουν την εαυτών δύναμιν και αντοχή είτε πλήττοντας τις σάρκας των με μαχαίρια ή άλλων αιχμηρών αντικειμένων, είτε πατώντας επί καιόμενης τέφρας είτε θαπτόμενοι ζώντες, είτε κρεμάμενοι μετά της κεφαλής προς τα κάτω κ. τ. τ. Άλλοι υποβάλλονται σε μακριές και αυστηρότατες νηστείες ή εις σιγήν μακροχρόνων. Πολλές φορές δε αναλαμβάνουν μακρότατες ιερές αποδημίας προς επίσκεψη ιερών τόπων, όπως το όρος Καϊλασά, το Μπανδαρινέθ κ.α., κατά τις οποίες ενίοτε γίνονται βορά αγρίων θηρίων είτε αποθνήσκουν υπό της πείνας και των κακουχιών. Σημειωτέων δε ότι Χριστιανοί ιεραπόστολοι στην Ινδία δρώντας, αποδέχθηκαν μερικά των εθίμων του ινδικού ασκητισμού επί του σκοπού και της ελπίδας της ενισχύσεως των ενταύθα προσηλυτιστικών αυτών προσπαθειών, καθώς που ενεργεί η παπική εκκλησία στις Ορθόδοξες χώρες δια της ουνίας. Τέλος ανάγκη να σημειωθεί, ότι σήμερα νέο πνεύμα εξαπλώνεται στις Ινδίες, ουχί πολύ ευμενές προς τον σανδουϊσμό και τα ιδανικά αυτού, οφειλόμενο δια της επίδραση της Δύσεως και δηλαδή και της αγγλικής αγωγής. Άλλωστε, ως παρατηρεί ο A. S. Geden, ο Σανδού δύσκολα δύναται σήμερα να προσαρμοσθεί προς εποχή, η οποία εκτιμά το εμπόριο και τον χρυσό υπέρ παν άλλο.
Αν και η άσκηση δεν αποτελεί γνώρισμα ούτε του Ισλάμ ούτε του ιδρυτού αυτού, ο οποίος ουδενός των υλικών αγαθών την στέρηση συνέστησε στους οπαδούς του, εντούτοις δεν βράδυνε υπό την επίδραση του Χριστιανισμού ν’ αναφανεί και εδώ από τον πρώτο ισλαμικό αιώνα άσκηση, την ανάπτυξη της οποία βοήθησε η τότε πολιτική και κοινωνική των λαών του Ισλάμ κατάστασης. Οι παλαιότεροι μουσουλμάνοι ασκητές λέγονταν σουφί (όπου και το ασκητικό σύστημά τους σουφισμός), εκ της λέξεως σουφ, που δηλώνει το τραχύ μάλλινο ένδυμα των προϊσλαμικών ασκητών, όπερ έφεραν και οι μεσαιωνικοί σούφι. Ο σουφισμός διατελεί υπό την επίδραση του βουδικού ασκητισμού και του νεοπλατωνισμού. Εκτός του μείζοντος τούτου ασκητισμού, ο οποίος διατελεί υπό εντύπωση της προσδοκίας του αμέσως επόμενου τέλους του κόσμου, αναπτύχθηκε ενταύθα φιλοσοφικός ασκητισμός.
Στα σημερινά τάγματα των δερβισσών, τα οποία εμφανίστηκαν ήδη προ της μογγολικής επιδρομής (1258 μ. Χ), από δε του ΙΔ΄ αιώνος εξαπλώθηκαν καθ’ όλο τον μωαμεθανικό κόσμο από την Σενεγάλη μέχρι την Κίνα, συνεχίζεται εν μέρει ο ασκητισμός και ο μυστικισμός των σουφί. Οι θεσμοί των δερβισσικών ταγμάτων διαφέρουν απ’ αλλήλων στις λεπτομέρειες, συμφωνούν δε σε γενικές γραμμές, καθ’ όσον σε όλα τούτα βρίσκουμε την δοκιμασία προ της στο τάγμα εισόδου, τις νηστείες και τις προσευχές και την δ’ Ιεράς μουσικής και ορχήσεως επιδίωξη της εκστάσεως, και καθόλου ειπείν την οργιαστική θεοσοφία, ως και την υπερβολική τιιμή προς τον αρχηγό αυτών, τον Σεΐχ.
Αν και ουδέ η θρησκεία της Παλαιάς διαθήκης δεν παρέσχε έδαφος πρόσφορο στην παρά τον Ισραηλικό λαό ανάπτυξη του αυστηρού ασκητισμού, εν τούτοις όμως δεν απουσιάζουν ούτε εδώ μερικοί θεσμοί και φαινόμενα, τα οποία μπορούν να χαρακτηρισθούν ως αποτελούντα ήπιο και νηφάλιο ασκητισμό, εξυπηρετούντα την έκφραση και ενίσχυση του θρησκευτικού και του ηθικού συναισθήματος, ασκητισμό ηθικό. Η κυριότατη μορφή, με την οποία εμφανίζεται εδώ η άσκηση, είναι ηνηστεία. Διακρίνουμε δ’ ενταύθα α) νηστείες των ατόμων, είτε ως εκδήλωση πένθους ατομικού ή οικογενειακού (Α΄ Βασιλ. λα΄ 13, Β΄λ. α΄ 12, Γ’ Βασιλ. κα΄ 17 κλπ ) είτε ως μέσον προπαρασκευαστικό στην αποδοχή θείων αποκαλύψεων (Έξοδ. λβ΄ 21.Δανιήλ Θ΄.3, ι΄ 2)· και β) νηστείες του συνόλου, τ. ε. του λαού είτε εις ένδειξημετανοίας, όπως ήταν η αυστηρά νηστεία της μεγάλης ημέρας του εξιλασμού (Δευτερ. ιστ΄), είτε εις ένδειξη πένθους άμα και μετανοίας εξ αφορμής δημοσίων συμφορών, τ. ε. αφορίας της γης, πληγής ακριδών, λιμού, λοιμού, κίνδυνου πολέμου ή εθνικής συμφοράς (Γ΄ Βασιλ. κα΄ 5, Ιερεμ. μγ΄ 3 εξ· πρβ. και Εσθήρ θ΄ 3 κλπ.).
Σημειωτέο ότι η εγκράτεια υπό τύπο μερικής νηστείας εμφανίζεται εν τη Γένεση (β΄ 16) ως θεσμός θεοσύστατος, στηριζόμενος επί εντολής τού θεού δοθείσης ήδη στους πρωτοπλάστους. Προϊόντος του χρόνου και δηλαδή μετά την αιχμαλωσία πληθαίνουν οι νηστείες, καλλιεργούμενες μάλιστα στους νομικούς και φαρισαϊκούς κύκλους, όπως μαθαίνουμε αλλού και από τα Ευαγγέλια (Ματθ. στ΄ 16, πρβ. και Μάρκ. β΄ 18). Έτερα ασκητικά μέσα εμφανίζονται στην Π. Διαθήκη εν τη κατά σπουδαίας περιπτώσεις π. χ. εν καιρό πολέμου (Α΄ Βασιλ. κα΄ πρβ. και Δευτερ. κ΄) ή σε παραμονή αποδοχής θείων αποκαλύψεων (Έξοδ. ιθ΄ 15), επιβαλλομένη αποχή από γυναίκας, ως και σε μερικές νομικές διατάξεις αναφερόμενες στο Ιερατείο (Δευτερ.17 εξ., κβ΄ 1 εξ.) και στο θεσμό του ναζειραίου (βλ. λ). Άξιο όμως προσοχής, ότι ρητώς απαγορεύονται στο Μωσαϊκό νόμο κακώσεις σώματος, δι’ ων σε άλλες θρησκείες επιδιώκεται η εις τον Θεό ευαρέστηση, και η η τελείωση (Λευιτ. ιθ΄ 28, Δεύτερον,, ιδ΄ 1.1). Ο δε λεγόμενος ραχαβιτισμός, τ. ε. ή από των αγαθών του πολιτισμού αποχή των λεγομένων ραχαβιτών, οι οποίοι είχαν το νομαδικό ιδεώδες και δεν ήθελαν ν’ αναγνωρίσουν την από της νομίμου εν Παλαιστίιη εγκαθιδρύσεως παρατηρούμενη μεταβολή τρόπου του ζην (Δ΄ Βασιλ. ι΄15, Ιερεμ. μβ΄), ουδεμία έχει σχέση προς την άσκηση.
Ζωηρότερη προς την άσκηση ροπή εμφανίζει ενιαχού ο ιουδαϊσμός της ελληνιστικής σποράς, όστις τελεί υπό την επίδραση της ελληνικής φιλοσοφίας και δή και τού νεοπυθαγορισμού μάλιστα στην Αίγυπτο, όπως βλέπουμε και στα συγγράμματα του Φίλωνα και εν τω παραδείγματι των λεγομένων Θεραπευτών, οι οποίοι ζούσαν μακρά του κόσμου μοναστηριακά σε νηστείες, αγρυπνίες και προσευχές παρά την Αλεξάνδρεια. Στην δε Ιουδαία τον πραγματικό ασκητισμό εκπροσωπεί η από του Β΄ π.Χ. αιώνα αναφαινόμενη αίρεση των λεγόμενων Εσσαίων, οι οποίοι συγγενεύουν με τους Θεραπευτές και ζουν και αυτοί μακριά από τον κόσμο βίο μοναστηριακό και εγρατευτικό. Τάσεις ασκητικές έπειτα βρίσκουμε και βραδύτερο στην μεσαιωνική ιουδαϊκή φιλολογία και δηλαδή στους καβαλλιστές.
Σημειώσεις α.α.
1. Στην Ορθοδοξία η υπακοή πρέπει να είναι σύμφωνη με την διδασκαλία της Αγίας Γραφής, σε αντίθετη περίπτωση απαιτείται ανυπακοή. Βλέπε στηνΒιβλιοθήκη το σύγγραμμα: Η ΥΠΑΚΟΗ ΣΕ ΓΕΡΟΝΤΑ ΚΑΙ Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ «ΓΕΡΟΝΤΙΣΜΟΥ», απόσπασμα: Λέγει ο άγιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος: «Μελέτα την Άγια Γραφή και τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων, ιδιαίτερα τα πρακτικά τους κεφάλαια. Και συγκρίνοντας την διδασκαλία τους με την διδασκαλία και την διαγωγή του δασκάλου σου και γέροντα σου, φρόντιζε να βλέπεις σαν σε καθρέφτη (στην ζωή και συμπεριφορά του), την ποιότητα του, για να καταλάβεις, πως πρέπει να ενεργείς και συ. Εάν η διδασκαλία του συμφωνεί με την Αγία Γραφή, δέξου την, κάμε την δική σου, και συγκράτησε την στον νου σου. Μα αν είναι κακή και λανθασμένη, να την απορρίψεις, για να μην πέσεις σε πλάνη. Γιατί πρέπει να το ξέρεις, ότι πολλοί ψευδοδιδάσκαλοι και απατεώνες παρουσιάσθηκαν στις ημέρες μας» (Φιλοκ. τόμ. Γ΄, σ. 242, κεφ. λγ΄).
2. Στην Ορθοδοξία η άσκηση στοχεύει στην νίκη επί των παθών και όχι στην δημιουργία επάρσεων δια μέσω μεγάλων κατορθωμάτων δια της χρήση αυτής, πόσο μάλλον μήτε την αυτο-θανάτωση δια μέσω των ταλαιπωριών. Η αυτοκτονία είναι μέγιστη αμαρτία.
Βιβλιογραφία
1. O. Zoeckle, Askese und Moenchtum 1897
2. Pfister, Baeck & Rust & Scheel στο γερμανικό θεολογικό λεξικό Religion in Geschicte und Gegenwart β΄ εκδ. 1927 λ. Askese
3. Τα εγχειρίδια της ιστορίας της θρησκείας των Chantepie de la Saasssaye, Tiele-Soederblom κ.α.
4. Έντεκα άρθρα ειδικών εις την νεότατη εγκυκλοπαίδεια Encyclopaed. of Relig. adn Ethics του Hastings στο λ. Asceticism, όπου και πληρέστερη βιβλιογραφία
Πηγή: Π.Ι. Μπρατσιώτης, Καθηγητής της Βιβλικής Ιστορίας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ε΄, σσ.823-825
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου