ΥΣΤΕΡΙΑ

Α. ΥΣΤΕΡΙΑ

Παθολογία

 Χρόνια λειτουργική νεύρωση κατά ποικίλους τρόπους εμφανιζόμενη επί τη βάσει συγγενών παθολογικών καταβολών, εκδηλουμένη δε υπό διαφόρες μορφές και δια λίαν διαφόρου πορείας. Χαρακτηρίζεται αφ’ ενός μεν υπό ορισμένων δερματικών συμπτωμάτων, τα οποία ή εμφανίζονται κατά το μάλλον σταθερά (τα καλούμενα στίγματα) ή εμφανίζονται μεν απότομα, αλλά διαλείποντος και παροδικά, ενίοτε δε μόνον επιμένουν καθ’ όλη την πορεία της νόσου και αποτελούν τα παροξυντικά φαινόμενα ή τις κρίσεις, αφ’ ετέρου δε υπό ορισμένων ψυχικών ιδιοτήτων, οι οποίες εκδηλώνονται κυρίως δια παραλλαγής (μεταβολής ή εξαλείψεως ή αυξήσεως) των συμπτωμάτων τούτων δι’ ιδίας και δια ξένης υποβολής (1). Τα διάφορα συμπτώματα παριστούν μεταβολές της κανονικής νευρώσεως προς διαφόρους κατευθύνσεις και βαθμούς (ψυχικές ανωμαλίες, παροξυσμοί σπασμών, παραλύσεις μετά συσπάσεων ή άνευ, αισθητικές και αισθητήριες διαταραχές). Το έδαφος, επί του οποίου αναπτύσσεται το κλινικό σύνδρομο της υστερίας, είναι η υστερική ιδιοσυγκρασία, ειδική κληρονομική ανώμαλος ενδογενής ψυχική κατασκευή. Η υστερική προσωπικότητα είναι και παραμένει διαρκώς λίαν ευκυβέρνητη, πτωχή εις συστηματική δύναμη, με εξασθενημένη θέληση και υποβάλλεται ευκόλως, παρουσιάζει δε και παθολογικά αισθήματα, ως ελάττωση της διεγερσιμότητας και του θυμικού, αίσθημα ιδίως μειονεκτικότητας, δυσαναλόγως έντονους επιθυμίας, προερχομένας εκ του υποσυνειδήτου κυρίως και διαθέτουσας εκ των προτέρων εις τάση προς διχασμό του προσώπου (2). Εις τον ενδογενή παράγοντα προστίθενται έξωθεν και επίκτητες προδιαθέσεις (3) (οργανικοί νευρικοί νόσοι, τραυματικοί βλάβες του νευρικού συστήματος, καθαρώς ψυχικά τραύματα, ορισμένες δηλητηριάσεις), όσον δ’ εντονότερες είναι αυτές οι επιδράσεις, τόσον περισσότερο καθίσταται δυνατόν ν’ αναπτυχθεί επί κατά φύση ατόμου ο υστερικός χαρακτήρας. Επί τη βάσει της υστερικής ιδιοσυγκρασίας αποτελείται η κυρίως υστερία εκ διαταραχών, οι οποίες εφόσον είναι πρωτοπαθείς, αναπαράγονται δι’ υποβολής και συνήθως είναι δυνατόν ν’ απομακρυνθούν δι’ όμοιας επιδράσεως (4).

Η κλινική αιτιολογία της υστερίας δεν είναι ενιαία. Το μέγιστο της συχνότητας της νόσου απαντάται κατά το 15-25 έτος της ηλικίας (περίοδος της αναπτύξεως της ήβης, πρόβλημα εκλογής επαγγέλματος, έρως, γάμος). Η παιδική υστερία (κληρονομικότητα, υστερικό περιβάλλον, μίμηση, κακή ανατροφή, τραύμα) δυνατόν εν τούτοις ν’ αναπτυχθεί και προ του 13ου έτους, και κατ’ αυτήν την πρώτη παιδική ηλικία. Η νόσος ουδόλως ανήκει μόνον στο γυναικείο φύλο, η δε αναλογία μεταξύ υστερίας των ανδρών (τραύμα, λοίμωξη, χρόνια δηλητηρίαση) και υστερίας των γυναικών, ήτις υπολογίζεται εις 1 : 10, δεν φαίνεται να είναι αληθής. Ιδιαιτέρως συχνή φαίνεται ούσα η υστερία επί των Εβραίων, η δε κληρονομικότητα κέκτηται μέγιστη σημασία. Οι σημαντικότερες τυχαίες αφορμές της υστερίας είναι ψυχικές παθήσεις, ηθικές συγκινήσεις, φόβος, μίμηση, ψυχικό τραύμα (σεισμός, κεραυνός), προς τούτοις δε δηλητηριάσεις (και δη χρόνιες εκ μόλυβδου, οινοπνεύματος υδραργύρου, καπνού, μορφίνης και των λοιπών, σπανίως εφ’ άπαξ επελθούσα βαρεία δηλητηρίαση, π.χ. δια χλωροφορμίου και άλλων), λοιμώδεις χρόνιες τοπικές και γενικές παθήσεις (τύφος, οστρακιά, γρίπη κ.τ.λ., σύφιλη, διαβήτης, χλώρωση, βαρεία αιμορραγία, επίσης  οι πρότερες μεν υπερτιμηθείσες, νυν δε υποτιμώμενες αντανακλαστικώς ή δια ψυχικής επιρροής χρόνιες παθήσεις των γεννητικών οργάνων της γυναικός και δη ειδικώς ή περιμητρίτης και η βλεννόρροια, η στείρωση κ.λ.π.).

Σημειώσεις α.α.

1. Εδώ στηρίζεται η επιστημονική άποψη περί θεραπείας των δαιμονιζόμενων δια του ξορκισμού. Για την επιστήμη η «αυθυποβολή» του δαιμονισμού αίρεται δια μέσω μιας αντίπαλης «υποβολής», εκείνης που προτείνει ο ξορκιστής ιερέας. Αυτή η θέση είναι έωλη εφόσον στον Ορθόδοξο χώρο υπάρχουν θεραπείες δαιμονιζόμενων κατά την λιτάνευση σκηνωμάτων Αγίων δίπλα ή πάνω από τους πρώτους, άνευ της παρεμβάσεως κάποιου ιερέως επί του πάσχοντος. Για την επιστήμη τα σκηνώματα των Αγίων, εφόσον πρόκειται περί «νεκρών», δεν χρίζουν καμιά ικανότητας υποβολής επί του δαιμονιζόμενου. Επιπλέον μια τέτοια προσέγγιση του φαινόμενου του δαιμονισμού,  δεν μπορεί να ερμηνεύσει τον ξορκισμό του πάσχοντος δια της αναγνώσεως κάποιας ευχής εξ αποστάσεως και σε άγνωστη χρονική στιγμή, εφόσον ο ιερεύς ως απών φυσικό πρόσωπο δεν δύνανται να υποβάλει τον πάσχοντα σε «θεραπεία» υποβολής.

2. Η φαινομενολογία του δαιμονισμού ή δαιμονοκατοχή, η παρουσία δύο δηλαδή προσωπικοτήτων μέσα στον ίδιο οργανισμό, για την επιστήμη αποτελούν διχασμούς της προσωπικότητας. Αν και δηλαδή οι ερμηνείες διαφέρουν ως προς τα πρώτα αίτια, δαίμονας για την Εκκλησία - το αυτό πρόσωπο για την επιστήμη, η φαινομενολογία είναι ασφαλώς η ίδια.

3. Η αλλιώς, «ἁμαρτίες γονέων παιδεύουσι τέκνα»

4. Για την επιστήμη, ακόμη και εκείνης του εξορκιστή, βλέπε ανωτέρω την σημείωση 1 και την δήλωση του Ανδρέα Φώρκου κατωτέρω.

5. Αναφορά στην φαινομενολογία του δαιμονισμένου.

Πηγή: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Κγ΄, σσ. 748-750