μασδαικη,παρσισμος:ζωροαστρης θρησκειες.......

ΜΑΣΔΑΪΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Μαζδαϊσμός ή μαζδεϊσμός ή μασδαϊσμός. Θρησκεία της Ασίας στηριζόμενη επί του δυαδισμού, δηλαδή δύο αρχών θεότητας, που διδάσκει δύο αρχές στον κόσμο συνεχώς αντιπαλευόμενες, την του φωτός και την του σκότους, την του αγαθού και την του κακού, την της ζωής και την του θανάτου, την της αλήθειας και την του ψεύδους, την του δικαίου και του αδίκου. Της μεν αγαθής αρχής ο θεός, ο υπέρτατος καλείται Ωρομάσδης (Αχουραμάσδα), της δε αντιθέτου αρχής Αριμάνης. Η θρησκεία αυτή παρήχθηκε από της ανέκαθεν υπάρχουσας παρά τους ιρανικούς λαούς λατρείας προς την φύση, παρεμφερής προς την παρ’ Έλληνες και παρ’ άλλους Άριους λαούς. Εισηγητής του μαζδαϊσμού θεωρείται ο Ζωροάστρης.

Πηγή: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ιστ΄, σελ. 461

 Στο τελος υπαρχουν φωτο για τις εν λογω (θρησκειες).

ΠΑΡΣΙΣΜΟΣ

ΖΩΡΟΑΣΤΡΗΣ

Περσικά Ζαρατούστρα, όπερ παραφθάρηκε αργότερα σε Ζαρντούστ. Ο προφήτης των ιρανικών φύλων και ιδρυτής νέας θρησκείας, γνωστής υπό το όνομα παρσισμός. Την σημασία του ονόματος τούτου δεν κατόρθωσαν να εξακριβώσουν μέχρι τούδε· δια τούτο και εγένετο υπό μερικούς αποδεκτό ότι πρόκειται περί εσφαλμένης αναγνώσεως τοθ ονόματος ή περί συνθέτου προελθόντος εκ της μείξεως ελληνικής και περσικής λέξεως. Αμφότερες όμως οι απόπειρες αυτές απερρίφθησαν υπό της πλειονότητας των ερευνητών.

Πηγές, από τις οποίες μαθαίνουμε τον βίο και την διδασκαλία του Ζωροάστρη, είναι κατά πρώτον λόγο η «Αβέστα»· έπειτα η μεταγενέστερα περσική γραμματεία, γνωστή υπό το όνομα Πελεβί, στηριζόμενη σε πολλά επί απολεσθέντων βιβλίων της Αβέστα· τέλος ειδήσεις εγκατεσπαρμένες στα συγγράμματα Ελλήνων, Ρωμαίων και Αράβων συγγραφέων.

Μαρμάρινο άγαλμα του Ζωροάστρη.

Παρ’ όλα ταύτα ουδενός εκ των μεγάλων προφητών της Ανατολής ο βίος περιβάλλεται τόσο πολύ υπό του μύθου και ουδενός οι πράξεις έχουν επισκοτιστεί εις τόσον μεγάλο βαθμό υπό του θρύλου, όσον ο βίος και οι πράξεις του ιδρυτή της ζωροαστρικής Θρησκείας. Τον Ζωροάστρη ονομάζει η Αβέστα υιό του Πουρουσάσπα και απαριθμεί τους προγόνους αυτού, καθώς και τους εκγόνους. Την πατρική αυτού οικία τοποθετεί παρά τον ποταμό Δαραδσά, περί του οποίου λέγει ότι διαρρέει το τμήμα της χώρας το καλούμενο Αϊργιάνα Βαιδσά. Δυστυχώς ως προς την θέση του τμήματος τούτου υφίστανται τοιαύτες αμφιγνωμίες, ώστε ουδεμία βεβαιότητα είναι δυνατόν να έχουμε περί αυτής. Επειδή η γλώσσα της Αβέστα είναι διάφορος της αρχαίας περσικής, την οποίαν γνωρίζουμε εξ επιγραφών των χρόνων των Αχαιμενιδών, και επειδή η μεταγενέστερα παράδοση ισχυρίζεται ότι πατρίς αυτού είναι η μηδική πόλις Ραγά, προήχθησαν μερικοί, όπως ο Spiegel, ο Darmesteter και ο Lehmann, εις την βεβαίωση ότι ο Ζωροάστρης κατάγεται εκ του βορειοδυτικού τμήματος της χώρας, δηλαδή εκ της Μηδίας. Αλλά και η γνώμη αυτή δεν είναι ασφαλής.  Διά τούτο οι Wills, Hang, Justi, Weestergaard κ. ά., στηριζόμενοι εις το γεγονός, ότι στην Αβέστα μόνον χώρες και τοποθεσίες του ανατολικού τμήματος του περσικού κράτους μνημονεύονται, πλην, εννοείται, της Ραγά, δέχονται, ότι ο Ζωροάστρης και η διδασκαλία του κατάγονται εκ του Αν. Ιράν, όπερ είναι όμορο προς την Βακτρική. Εν τούτοις είναι δύσκολο να δεχθούμε, ότι κίνηση, όπως ο ζωροαστρισμός, γεννήθηκε σε χώρα, η οποία κατά τον πολιτισμό υπολείπονταν μεγάλως της δυτικής Περσίας. Βέβαιο φαίνεται σε κάθε περίπτωση, ότι ο Ζωροάστρης δεν ήταν Πέρσης, δεν κατάγονταν δηλαδή έκ της κυρίως Περσίας. Γεννηθείς πιθανώς στην Μηδία έδρασε στην αρχή στο Αν. Ιράν, οπόθε η θρησκευτική μεταρρύθμιση, της οποίας έγινε εισηγητής, εξαπλώθηκε στην Περσία δια της Μηδίας. Όσα περί του βίου του προφήτη διηγούνται οι μετά την Αβέστα πηγές είναι και αυτές πενιχρές και αποτελούνται κατά το πλείστον από μύθους. Και ως προς τον χρόνο, καθ’ όν έδρασε ο Ζωροάστρης, ουδέν βέβαιο και ασφαλές κατέχομε. Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι διαβεβαιώνουν, ότι ήκμασε πεντακισχίλια έτη προ του τρωικού πολέμου η εξακισχίλια έτη προ του Ξέρξη η πολλές χιλιετηρίδες προ του Μωϋσέως. Τουναντίον οι περσικές πηγές τοποθετούν αυτόν στους ιστορικούς χρόνους. Κατά τίνα εξ αυτών έζησε τριακόσια έτη προ Αλεξάνδρου του Μεγάλου· προς την είδηση ταύτη συμφωνεί οπωσδήποτε ή άλλη εκείνη, κατά την οποίαν από της υπό του Ζωροάστρη επιστροφή του βασιλέως Υστάσπους μέχρι του θανάτου του Αλεξάνδρου διέρρευσαν διακόσια εβδομήκοντα δύο έτη. Βέβαιο είναι, ότι ο Ζωροάστρης έζησε και δίδαξε στην αυλή του βασιλιά αυτού. Όθεν η εξακρίβωση των χρόνων της βασιλείας αυτού είναι συγχρόνως καθορισμός της εποχής κατά την οποία άκμασε ο Πέρσης προφήτης και μεταρρυθμιστής. Δυστυχώς όμως είναι δύσκολο να γνωρίζουμε περί ποιου Υσπάσπους  πρόκειται. Μερικοί ταυτίζουν αυτόν προς τον πατέρα Δαρείου του Α΄. Αλλ’ ο πατήρ του βασιλέως τούτου εκαλείτο Αρσάμας, ενώ η Αβέστα ως πατέρα του υπό του Ζωροάστρου επιστραφέντος Υστάσπους γνωρίζει τον Αουρβατάψα. Όθεν η γνώμη των ερευνητών εκείνων στηρίζεται επί της  συγχύσεως ονομάτων και προσώπων και διά τούτο δεν είναι πιθανή. Δικαίως άρα ο παλαιός Αγαθίας δείκνυτο ήδη επιφυλακτικός, όσον αφορά την ταύτιση ταύτη του Υστάσπη της Αβέστα προς τον πατέρα του Δαρείου. Ασφαλές δεδομένο προς καθορισμό των χρόνων του Ζωροάστρη αποτελεί επιγραφή του βασιλέως των Ασσυρίων Σαργώνος, καταγόμενη εκ του έτους 713 π. Χ. Σε αυτή μνημονεύεται η λέξη Μαζδάκα ως όνομα μηδικό. Άλλα το όνομα τούτο υπομιμνήσκει τον Αχουρά Μααζδά (Ωριμάσδη) ή Μαζδά, τον θεό, ως εμφανίζεται στη διδασκαλία του Ζωροάστρη, της οποίας αποτελεί τον πυρήνα. Κατά ταύτα εν έτει 713 π. Χ η ζωροαστρική πίστη στόν Μαζδά τούτον ήταν διαδεδομένη στην Μηδία· όθεν ο Ζωροάστρης ανάγκη να έζησε πολύ προ του Η΄ π. Χ. αιώνος. Αλλ’ έτσι τόσον αυτός όσον και ο Υστάσπης εκείνος εξαφανίζονται πάλι στα σκότη αγνώστων αιώνων. Πάντως η επιγραφή εκείνη παρέχει σε ημάς τα προς τα κάτω όρια των χρόνων του Ζωροάστρη·  με άλλες λέξεις δεν είναι δυνατόν να ήκμασε μετά τον ένατο ή όγδοο π. Χ. αιώνα. Τα προς τα άνω όρια δυνάμεθα να καθορίσουμε στηριζόμενοι επί της έξης σκέψεως : Κατά το σύστημα του Ζωροάστρη δέον ανά χίλια έτη να εμφανίζεται νέος προφήτης. Όθεν κατά τους χρόνους των Σασανιδών δεν ήταν δυνατόν να έχουν παρέλθει χίλια έτη από της εμφανίσεως του Ζωροάστρη, επειδή άλλως θα γεννάτο το πρόβλημα τουλάχιστον του νέου προφήτου. Είναι κατά ταύτα πιθανόν ότι οι χρόνοι της ακμής του Ζωροάστρη δύνανται να ζητηθούν μεταξύ του 1000 και 800 π. Χ.

Το πρόσωπο του Ζωροάστρη καλύπτεται, ως είπαμε, υπό του θρύλου. Εάν εξαιρέσω μεν τους Γκατάς, το αρχαιότατο τμήμα της Αβέστα, οι οποίοι αποτελούν άμεσο απήχηση της προσωπικότητας και της διδασκαλίας αυτού, οι άλλες πηγές φέρουν χαρακτήρα συναξαριών, όσο δε νεότερα είναι τόσο και το μυθικό στοιχείο πολλαπλασιάζεται, ίνα τέλος επικράτηση εντελώς. Ήδη στην νεότερα Αβέστα εμφανίζεται ο προφήτης περιβεβλημένος υπερφυσικό φως και κάτοχος υπεράνθρωπων δυνάμεων. Την γέννηση αυτού χαιρέτα ολόκληρος η κτίση· αγωνίζεται κατά των δαιμόνων και εκδιώκει αυτούς από της γης δια της μαγικής δυνάμεως των άρθρων της νέας πίστεως· ο Αρειμάν, ο θεός του σκότους, επιχειρεί να φονεύσει το βρέφος, αλλά τούτο σώζεται διά θαύματος· ανδρωθείς ανθίσταται νικηφόρα εις τον πειρασμό, εις τον όποιον πειράται να εμβάλει αυτόν ο άρχων εκείνος του πονηρού· τα πονηρά πνεύματα κλέπτουν το παιδίο και περιβάλλουν αυτό διά φλογών, όπως κατακάψουν αυτό, ματαίως όμως, διότι τούτο εξακολουθεί να κοιμάται ήσυχα. Υπό των μυθικών τούτων στοιχείων παραχθέντες τινές ισχυρίστηκαν ότι ο Ζωροάστρης ουδέποτε υπήρξε, ακριβώς όπως αμφισβητήθηκε η ιστορική ύπαρξη του Βούδακαι του ιδρυτή της χριστιανικής θρησκείας. Εν τούτοις περί της ιστορικής υπάρξεως αυτού ουδεμία χωρεί αμφιβολία, όσα δε περί του βίου αυτού γνωρίζουμε συμπληρώνονται αμοιβαίας υπό της Αβέστα, ιδίως των Γκατάς, και των Ελλήνων συγγραφέων. Κατάγονταν εκ παλαιού γένους, του γένους Σπιτάμα, εξ ου φέρει διαρκώς στην Αβέστα το διπλούν όνομα Ζαρατούστρα Σπιτάμα. Από του εικοστού μέχρι τού τριακοστού έτους της ηλικίας του διήγαγε βίο μονήρη, έως ότου εμφανίσθηκε σε αυτόν παρά τον ποταμό ο αρχάγγελος Βοχουμανό, ο οποίος υπέδειξε εις αυτόν ότι προορίσθηκε από τον Θεό ως προφήτης νέας αποκαλύψεως. Η θεία αυτή εμφάνιση αποτελεί την αρχή της νέας θρησκείας και συγχρόνως την αρχή νέας κοσμικής περιόδου. Την εμφάνιση ταύτη ακολούθησαν εξ ακόμη εμφανίσεις, κατά τις οποίας παρεσκεύασε αυτόν ο Ωριμάσδης στο έργο, δι’ όπερ τον εξέλεξε. Έκτοτε άρχεται κηρύττων την αποκαλυφθείσα αλήθεια εν μέσω μυρίων δυσχερειών, τις οποίες ο άρχων του σκότους παρέβαλλε στο δρόμο του. Τα πρώτα δέκα έτη της δημοσίας δράσεως του Ζωροάστρη διέρρευσαν άνευ αξίων λόγου αποτελεσμάτων· πλην του εξαδέλφου του Μαιδγιοϊμάουα ουδείς άλλος είχε αποδεχθεί δημοσία την νέα θρησκεία. Τέλος η θεία πρόνοια οδήγησε αυτόν στην αυλή του βασιλέως Ύστάσπους, όπου, μετά μακρούς αγώνες και συζητήσεις προς τους ιερείς της παλαιάς θρησκείας, κατόρθωσε να προσελκύσει τον βασιλέα και να νυμφευθεί ο προφήτης την θυγατέρα του πρώτου και έδωκε στον δεύτερο ως γυναίκα την ιδίαν αυτού κόρη. Στην αυλή ταύτη του Υστάσπους μεταφέρουν ημάς οι Γκατάς, εις τους οποίους οφείλουμε την εικόνα του αγωνιζομένου και επιτυγχάνοντος βαθμηδόν Ζωροάστρου. Περιστοιχιζόμενος υπό άπιστων και εχθρών διδάσκει και εποικοδομεί την μικρά εκείνη εκκλησία περί τον βασιλέα διά συνεχών κηρυγμάτων, των οποίων τα λείψανα διέσωσαν εις ημάς οι Γκατάς. Εξ όσων κατέχουμε καταφαίνεται, ότι τα κηρύγματα αυτά ήσαν πραγματικοί λόγοι προφήτου, συμβουλές και νουθεσίες, απειλές κατά των κακοδόξων και των αιρετικών, δημηγορίες κατά των ψευδοπροφητών, προρρήσεις του μέλλοντος θριάμβου, παραμυθίες δια της υποδείξεως των ουρανίων αγαθών και των επιγείων αμοιβών, τις οποίας ο Ωριμάσδης επιφυλάσσει στους πιστούς του οπαδούς. Οι ειδήσεις αυτές, τις οποίες συνάγουμε εκ της αναγνώσεως των Γκατάς, δεν παρέχουν βεβαίως σε ημάς πλήρη και συγκεκριμένη εικόνα του Ζωροάστρη. Ενιαχού υπάρχουν υπαινιγμοί πληροφορούντες προσωπικές περιπέτειας αυτού ή γνωρίζοντας σε ημάς εχθρούς, εναντίον των οποίων στρέφεται· ουδέν όμως ακριβές και βέβαιο δυνάμεθα να εικάσωμεν περί του βίου του κηρύττοντος προφήτου. Ούτε καν περί της πατρίδος αυτού ή περί του βασιλείου του Ύστάσπους πληροφορούν ημάς το ελάχιστο οι Γκατάς αυτοί. Παρά ταύτα η όλη εκ της αναγνώσεως αυτών εντύπωση και πολλές λεπτομέρειες, τις οποίες περιέχουν, πείθουν ότι ενώπιον ημών έχουμε γνήσια μνημεία της προσωπικότητας και της διδασκαλίας του Ζωροάστρη, αντικατοπτρίζοντας, έστω και ατελώς, το πνεύμα αυτού. Έτσι λ. χ. μαθαίνουμε εξ αυτών ότι παρά την σταθερή αυτού πεποίθηση επί την νίκη, είχε και στιγμές απογνώσεως, κατά τις οποίες κατέτρωγε την ψυχή του η αμφιβολία. Τοιαύτες λεπτομέρειες είναι πολύ δύσκολο να επινοηθούν, αφού άλλως τε ευρίσκονται σε αντίφαση προς την όλη ροπή της περί τον προφήτη γραμματείας. Διά τούτο και αποτελούν πολυτιμότατο εχέγγυον περί της γνησιότητας των Γκατάς, οι οποίες αποτελούν το αρχαιότατο  τμήμα της κανονικής γραμματείας του παρσισμού. Ο περί τον Ζωροάστρη θρύλος τερματίζεται υπό της Αβέστα δια της εξιστορήσεως της καταστροφής του Υστάσπους και του πολέμου, τον οποίον διεξήγαγε ο βασιλεύς αυτός κατά του άπιστου συναδέλφου αυτού Αρδσατάψα. Κατά μεταγενέστερη δε είδηση ο Ζωροάστρης πέθανε σε ηλικία 77 ετών, φονευθείς προ του βωμού κατά τίνα επιδρομή του Αρδσατάψα· εναντίον της πρωτευούσης του Υστάσπους Βάλκης. Η μικρή εκκλησία, την οποίαν συνήγαγε περί εαυτόν ο προφήτης εντός ανακτόρων του Υστάσπους, μεγεθύνθηκε βαθμηδόν το μεν δια της δραστηριότητος και του ενθουσιασμού αυτού του ίδιου, το δε διά των μέτρων του βασιλέως και των αγώνων, τους οποίους ανέλαβε υπέρ αυτής. Βραδύτερα βρίσκουμε αυτήν διαδεδομένη καθ’ άπαση την Περσία, ίχνη δε της επιδράσεως αυτής αναγνωρίζουμε τόσον στην βαβυλωνιακή θρησκεία, όσον και στην θρησκεία του Ιουδαϊσμού. Κατά το δεύτερον δε ιδίως μετά Χριστό αιώνα εξαπλώνεται υπό την μορφή του μιθραϊσμού στην Μικρά Ασία και στην Ευρώπη, καθισταμένη ο μάλλον επικίνδυνος αντίπαλος του Χριστιανισμού.

Βιβλιογραφία

01. Jachson, Zoroaster, The prophet of ancient Iran, 1892

02. Lehmann, Zarathustra, 1899 -  1902

03. Sanjana, Zarathustra and Zarathustrianism in the Avesta, 1906

04. West, Marvels of Zoroastriniam, 1897, μετάφραση εκ του Dinnart, βιβλίο της εν διαλέκτου Πελεβί μεταγενέστερης γραμματείας)

05. rosenberg, Le Livre de Zoroastre, publie et traduit, 1904

 

Πηγή: Ν. Ι . Λούβαρης, Καθηγητής της Εισαγωγής και της Ερμηνείας της Καινής Διαθήκης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ιβ΄, σσ.157 - 158